Bezpieczeństwo - Rodzaje oszustw
2.5. Piramida finansowa
Piramida finansowa to schemat inwestycyjny, który wypłaca zyski ze środków, które wpłacają nowi uczestnicy. Osoby zakładające taką piramidę, zachęcają nowych uczestników do przystąpienia obiecując zyski, zazwyczaj znacznie przekraczające standardowe możliwości danego rynku. Twórcy piramidy, stwarzają wrażenie legalnego działania, ale w rzeczywistości nie prowadzą żadnej realnej działalności generującej zyski. Najważniejszym elementem “udanej” piramidy finansowej jest stały dopływ nowych uczestników wpłacających środki, z których to środków, wypłacane są zyski dla pierwszych “inwestorów”.
Główne cechy piramidy finansowej:
-
-
- Hierarchiczna struktura – W klasycznej piramidzie finansowej jest jasny podział uczestników na różne poziomy, związane z czasem przystąpienia. Struktura organizacyjna piramidy finansowej przypomina trójkąt, gdzie na najwyższym poziomie są założyciele, którzy przygotowali całe przedsięwzięcie i którzy mają zazwyczaj kontrolę nad wszystkimi wpłaconymi środkami. Na następnym poziomie są pierwsi uczestnicy zewnętrzni, którzy zazwyczaj otrzymają obiecane środki. Kolejne poziomy to osoby, które mają coraz mniejsze szanse na zwrot swoich środków. Ostatni poziom to osoby, które dołączają do piramidy w ostatniej fazie, którzy nie mają już żadnych szans na odzyskanie środków. Zazwyczaj właśnie ta grupa jest największa.
-
-
-
- Ponadprzeciętne zyski – Osoby promujące piramidę obiecują nowym uczestnikom niezwykle wysokie zyski lub zwroty, zazwyczaj znacznie odbiegające od realiów rynkowych.
-
-
-
- Brak rzeczywistego dochodu – Piramida finansowa nie prowadzi rzeczywistej działalności gospodarczej lub prowadzi działalność, która zazwyczaj nie przynosi zysków i jest prowadzona tylko w celu uwiarygodnienia pochodzenia potencjalnych wypłat dla uczestników.
- Brak przejrzystości i dokumentacji – Piramidy finansowe działają często na pograniczu prawa lub pod fałszywymi pozorami legalności. Przedstawiane dokumenty uwiarygodniające możliwość prowadzenia danej działalności mogą być niepełne lub sfałszowane. Dostęp do szczegółowych informacji, zazwyczaj jest niemożliwy lub bardzo utrudniony dla zwykłego inwestora.
- Wpłaty początkowe – Nowi uczestnicy, aby móc dołączyć do piramidy, muszą dokonać wpłat, które mają być “inwestowane”, a w rzeczywistości są z nich dokonywane wypłaty dla wcześniejszych inwestorów.
- Zależność od nowych uczestników – Stabilność działania piramidy jest uzależniona od stałego dopływu nowych inwestorów. Zyski uczestników, którzy przystąpili wcześniej, są uzależnione od ciągłego przyciągania nowych wpłacających.
- Łańcuszek poleceń – Częstym elementem działania piramidy finansowej jest wynagradzanie pieniężne uczestników, którzy wprowadzili do schematu piramidy nowych uczestników, którzy dokonali wpłat. Warto jednak zauważyć, że “polecenia” nie są jednoznaczne. Istnieją legalne sposoby działania i modele biznesowe opierające się na zasadzie marketingu wielopoziomowego (MLM) czy reflinków, gdzie część zysku generowanego przez platformę jest oddawana osobie polecającej, np. jakiś procent opłaty transakcyjnej, którą i tak ponosi klient w pełnej wartości. Podstawową różnicą działalności typu MLM a piramidą finansową jest fakt, że MLM, w przeciwieństwie do piramidy, bazuje na sprzedaży realnych produktów. Zazwyczaj również MLM nie wymaga opłaty za wpisowe oraz ma rzeczywiste i realne zasady działania przedsiębiorstwa.
-
Fazy działania piramidy finansowej
Działalność piramidy finansowej można podzielić na 3 zasadnicze etapy:
-
-
- W początkowej fazie działalności piramidy, istotnym elementem jest aby faktycznie pierwsi inwestorzy otrzymali obiecane zyski, gdyż widząc realne efekty swoich inwestycji, będą skłonni sami przyciągać i polecać nowych chętnych do przystąpienia oraz bardzo często będą inwestować jeszcze większe pieniądze. W tej fazie założyciele piramidy również wpłacają jakieś środki, aby móc sfinansować zyski pierwszych uczestników.
- W drugiej fazie działa mechanizm kuli śniegowej i przyrost nowych uczestników jest wykładniczy. Coraz więcej osób przystępuje do organizacji licząc na takie same zyski jak pierwsi inwestorzy.
- Ostatnią fazą “życia” piramidy finansowej jest moment, gdy znacznie maleje dopływ nowych uczestników i zaczyna brakować środków do wypłaty na wcześniejszych inwestorów. W takim przypadku zazwyczaj pojawiają się pierwsze negatywne informacje o braku wypłat. Następuje panika i chęć natychmiastowych wypłat uczestników, przez co piramida upada. W chwili bankructwa, wszystkie środki uczestników przepadają.
-
Upadek piramidy jest nie do uniknięcia, ponieważ zawsze jest jakaś górna granica ilości osób chcących wstąpić do organizacji. Zmienną jest tylko czas w jakim to wydarzy się. Czas trwania może być bardzo krótki i upadek bardzo dynamiczny, ale może być też długi (jak np. piramida Madoffa). Zależy to od konstrukcji piramidy i sposobu ukrywania faktycznych intencji.